เมื่อวันที่  ๑๘  ธันวาคม  ๒๕๕๐  ได้มีประกาศให้ใช้บังคับพระราชบัญญัติจดแจ้งการพิมพ์  พ.ศ. ๒๕๕๐  ในราชกิจจานุเบกษา  และพระราชบัญญัติดังกล่าวบัญญัติให้มีผลใช้บังคับนับแต่ วันถัดจากวันประกาศในราชกิจจานุเบกษา พระราชบัญญัติจดแจ้งการพิมพ์ พ.ศ.  ๒๕๕๐  จึงมีผลใช้บังคับนับแต่วัน ถัดจากวันที่  ๑๘  ธันวาคม  ๒๕๕๐

           พระราชบัญญัติจดแจ้งการพิมพ์ที่ออกใช้บังคับ ใหม่ บัญญัติให้ยกเลิก พระราชบัญญัติการพิมพ์  ๒๔๘๔  พระราชบัญญัติการพิมพ์  (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๔๘๕   พระราชบัญญัติการพิมพ์ (ฉบับที่ ๓) พ.ศ. ๒๔๘๘  คำสั่งของคณะปฏิรูปการปกครองแผ่นดิน ฉบับที่ ๕  ลงวันที่  ๖  ตุลาคม  พ.ศ.  ๒๕๑๙  และคำสั่งของคณะปฏิรูปการปกครองแผ่นดิน ฉบับที่  ๓๖  ลงวันที่  ๒๑  ตุลาคม ๒๕๑๙

           พระราชบัญญัติการพิมพ์ (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๔๘๕ กำหนดให้เจ้าของหนังสือพิมพ์ข่าวสารการเมืองต้อง มีทุนสำหรับการทำหนังสือพิมพ์ตามที่กำหนดในกฎกระทรวง  และ ให้รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทยมีอำนาจกำหนดจำนวนหนังสือพิมพ์ที่ออก จำหน่ายได้    ส่วนพระราช บัญญัติการพิมพ์ (ฉบับที่ ๓)  พ.ศ.๒๔๘๘  ได้ยกเลิกความในพระราชบัญญัติการพิมพ์ (ฉบับที่ ๒)  ดังนั้น  พระราชบัญญํติการพิมพ์ ทั้งสองฉบับ  จึงไม่มีผลบังคับอยู่แล้ว

           สำหรับคำสั่งคณะปฏิรูปการปกครองแผ่นดินฉบับที่ ๕ ลงวันที่ ๖ ตุลาคม พ.ศ.๒๕๑๙ กำหนดให้หนังสือพิมพ์รายวัน นิตยสารรายสัปดาห์ สถานีวิทยุกระจายเสียง   ต้องอยู่ ในความควบคุมของคณะกรรมการตรวจสอบข่าวสารและกรมประชาสัมพันธ์   และคำสั่งคณะปฏิรูปการปกครองแผ่นดิน ฉบับที่ ๓๖  กำหนด ให้หนังสือพิมพ์ต้องยื่นเรื่องขออนุญาตต่อคณะปฏิรูปการปกครองแผ่นดิน ก่อนดำเนินการพิมพ์ออกแจกจ่าย  เมื่อพระราชบัญญัติจด แจ้งการพิ พ.ศ. ๒๕๕๐  บัญญัติให้ยกเลิกคำสั่งคณะ ปฏิรูป ฯ  จึงไม่มีการควบคุมโดยคณะกรรมการตรวจสอบ ข่าวสาร และคณะปฏิรูปอีก  ซึ่งในทางปฏิบัติก็ไม่มี คณะกรรมการนี้อยู่แล้ว 

           ดังนั้น  จึงมีประเด็นที่ต้อง พิจารณาว่า  ที่พระราชบัญญัติจดแจ้งการพิมพ์  พ.ศ. ๒๕๕๐  บัญญัติให้ยกเลิกพระ ราชบัญญัติการพิมพ์ พ.ศ.  ๒๔๘๔  นั้น  มีบทบัญญัติที่แตกต่างกันอย่างไร  และ จะมีผลในทางปฏิบัติอย่างไร

           ประเด็นแรก พระราชบัญญัติการ พิมพ์เดิม  กำหนดให้รัฐมนตรีว่าการกระทรวงมหาดไทย รักษาการให้เป็นไปตามพระราชบัญญัติ  และให้มีอำนาจ แต่งตั้งเจ้าพนักงานการพิมพ์  แต่พระราชบัญญัติจด แจ้งการพิมพ์  บัญญัติให้นายกรัฐมนตรีรักษาการตามพระ ราชบัญญัติ  โดยไม่มีบทบัญญัติที่เกี่ยวกับเจ้า พนักงานการพิมพ์  พระราชบัญญัติจดแจ้งการพิมพ์จึงไม่ มีเจ้าพนักงานการพิมพ์อีกต่อไป

           ประเด็นที่สอง  พระราชบัญญัติ การพิมพ์เดิม  มาตรา ๙  บัญญัติ ให้เจ้าพนักงานการพิมพ์มีอำนาจออกคำสั่งห้ามขายหรือแจกจ่ายสิ่งพิมพ์ที่เห็น ว่าอาจจะขัดต่อความสงบเรียบร้อยหรือศีธรรมอันดีของประชาชน  โดย มีอำนาจยึดสิ่งพิมพ์หรือแม่พิมพ์ด้วย  แต่พระราช บัญญัติจดแจ้งการพิมพ์  มิได้บัญญัติให้อำนาจในการ กระทำดังกล่าวไว้   มีเพียงบท บัญญัติมาตรา  ๑๐  ที่ให้ผู้ บัญชาการตำรวจแห่งชาติออกคำสั่งห้ามนำเข้าเพื่อเผยแพร่ซึ่งสิ่งพิมพ์ใด ๆ ที่เป็นการหมิ่นประมาท ดูหมิ่น หรือแสดงอาฆาตมาดร้ายพระมหากษัตริย์ พระราชินี รัชทายาท หรือผู้สำเร็จราชการแทนพระองค์หรือกระทบต่อความมั่นคงแห่งราชอาณาจักร หรือความสงบเรียบร้อยหรือศีลธรรมอันดีของประชาชน

           ประเด็นที่สาม  พระราชบัญญัติ การพิมพ์เดิม มาตรา ๒๑  บัญญัติให้เจ้าพนักงานการ พิมพ์มีอำนาจตักเตือนผู้พิมพ์ผู้โฆษณา หรือสั่งให้งดการพิมพ์ได้  หากเห็นว่าสิ่งพิมพ์นั้นอาจขัดต่อความสงบเรียบร้อยหรือ ศีธรรมอันดีของประชาชน  แต่พระราชบัญญัติจดแจ้งการ พิมพ์  มิได้บัญญัติให้อำนาจดังกล่าวไว้

           ประเด็นที่สี่  พระราชบัญญัติ การพิมพ์เดิม  กำหนดคุณสมบัติของผู้พิมพ์  ผู้โฆษณา บรรณาธิการ และเจ้าของหนังสือพิมพ์ มีคุณสมบัติเหมือนกัน  โดยคุณสมบัติประการหนึ่งคือ ต้องมีสัญชาติไทยหรือสัญชาติแห่งประเทศซึ่งมีสนธิสัญญากับประเทศไทย  แต่พระราชบัญญัติจดแจ้งการพิมพ์กำหนดให้คุณสมบัติของ บรรณาธิการกับเจ้าของหนังสือพิมพ์ ผู้พิมพ์หรือผู้โฆษณาแตกต่างกัน  โดยบรรณาธิการต้องมีสัญชาติไทยหรือสัญชาติแห่งประเทศซึ่ง มีสนธิสัญญากับประเทศไทย  ส่วนผู้พิมพ์ หรือผู้โฆษณา ต้องมีสัญชาติไทยเท่านั้น  หากเป็นนิติบุคคลต้องมี บุคคลซึ่งมีสัญชาติไทยถือหุ้นไม่น้อยกว่าร้อยละ ๗๐  ของ หุ้นทั้งหมด  และต้องมีกรรมการไม่น้อยกว่าสามในสี่ เป็นผู้มีสัญชาติไทยด้วย

           นอกจากนี้พระราชบัญญัติจดแจ้งการพิมพ์ยังบัญญัติห้าม มิให้บุคคลใดถือหุ้นแทนบุคคลซึ่งมิได้มีสัญชาติไทย(นอมินี) ในนิติบุคคลที่เป็นเจ้าของกิจการหนังสือพิมพ์

           ประเด็นที่ห้า พระราชบัญญัติการพิมพ์เดิม  บัญญัติให้เจ้าพนักงานการพิมพ์มีอำนาจตักเตือนเป็น หนังสือแก่ผู้โฆษณา บรรณาธิการ หรือเจ้าของหนังสือพิมพ์และมีอำนาจเรียกบุคคลดังกล่าวไปรับคำอธิบายแล้วให้ ลงชื่อรับทราบคำอธิบาย  หากเห็นว่าการโฆษณาในหนังสือ พิมพ์ขัดต่อความสงบเรียบร้อยหรือศีธรรมอันดีของประชาชน  รวม ทั้งมีอำนาจสั่งให้ส่งเรื่อหรือข้อความที่จะโฆษณาไปให้เจ้าหน้าที่ตรวจก่อน หรือสั่งพักหรือถอนใบอนุญาตหรืองดการเป็นผู้โฆษณา บรรณาธิการ หรือเจ้าของหนังสือพิมพ์โดยมีกำหนดเวลาหรือไม่ก็ได้  แต่ พระราชบัญญัติจดแจ้งการพิมพ์  ไม่มีบทบัญญัติที่ให้ อำนาจในการกระทำดังกล่าว 

           นอกจากบทบัญญัติที่แตกต่างกันในสาระสำคัญดังที่กล่าว แล้ว  ยังมีบทบัญญัติที่แตกต่างที่สำคัญอีกประการ หนึ่งคือ พระราชบัญญัติการพิมพ์เดิม  มาตรา ๔๘ บัญญัติว่า  “เมื่อมีความ ผิดนอกจากที่ระบุไว้ในพระราชบัญญัตินี้เกิดขึ้นด้วยการโฆษณาสิ่งพิมพ์นอกจาก หนังสือพิมพ์  ผู้ประพันธ์ซึ่งตั้งใจให้โฆษณาบท ประพันธ์นั้นต้องรับผิดเป็นตัวการ  ถ้าผู้ประพันธ์ ไม่ต้องรับผิดหรือไม่ได้ตัวผู้ประพันธ์ ก็ให้เอาโทษแก่ผู้พิมพ์เป็นตัวการ

          ในกรณีแห่งหนังสือพิมพ์  ผู้ ประพันธ์และบรรณาธิการต้องรับผิดเป็นตัวการ  และถ้า ไม่ได้ตัวผู้ประพันธ์ ก็ให้เอาโทษแก่ผู้พิมพ์เป็นตัวการด้วย”  แต่พระราช บัญญัติจดแจ้งการพิมพ์  พ.ศ.  ๒๕๕๐  ไม่มีบัญญัติที่มีข้อความดังกล่าว  ปัญหา ว่าบรรณาธิการต้องร่วมรับผิดเป็นตัวการร่วมกับผู้ประพันธ์ในความผิด”นอกจากที่ระบุไว้ในพระราชบัญญัตินี้”  ตามพระราช บัญญัติการพิมพ์หรือไม่

           คำว่า “ความผิดนอก จากที่ระบุไว้ในพระราชบัญญัตินี้” ตามความหมายของพระราชบัญญัติการพิมพ์   หมายถึงความ ผิดอื่นที่อาจมีขึ้นจากการโฆษณาบทความหรือบทประพันธ์ในหนังสือพิมพ์หรือสิ่ง ตีพิมพ์  ซึ่งความผิดนั้นพระราชบัญญัติการพิมพ์ไม่ ได้บัญญัติไว้เพราะมีกฎหมายอื่นบัญญัติไว้เป็นความผิดอยู่แล้ว  เช่นความผิดฐานเปิดเผยความลับ  ความ ผิดฐานหมิ่นประมาท  กล่าวโดยเฉพาะ  คำ ว่า”ความผิดนอกจากที่ระบุไว้ในพระ ราชบัญญัตินี้” หมายถึงความผิดฐานหมิ่นประมาท นั่นเอง  เพราะโดยทั่ว ไปความผิดที่อาจเกิดขึ้นจากการโฆษณาบทความหรือบทประพันธ์ก็มีเพียงความผิด ฐานหมิ่นประมาทเท่านั้น

           อธิบายให้ได้ความง่าย ๆ ก็คือว่า  เมื่อ พระราชบัญญัติจดแจ้งการพิมพ์ พ.ศ. ๒๕๕๐  มิได้ บัญญัติให้บรรณาธิการต้องรับผิดเป็นตัวการร่วมกับผู้ประพันธ์  บรรณาธิการยังต้องร่วมรับผิดกับผู้ประพันธ์ในความผิดฐาน หมิ่นประมาทอีกหรือไม่  หากบรรณาธิการไม่ต้องร่วมรับ ผิดกับผู้ประพันธ์  จะถือว่าเป็นกฎหมายยกเลิกความผิด ของบรรณาธิการที่จะมีผลย้อนหลังไปถึงคดีที่ถูกฟ้องร้องอยู่หรือไม่

          บทบัญญัติมาตรา  ๔๘  ตามพระราชบัญญัติการพิมพ์ที่บัญญัติให้ผู้ประพันธ์และ บรรณาธิการต้องรับผิดเป็นตัวการในความผิดนอกจากที่ระบุในพระราชบัญญัติการ พิมพ์  เป็นบทบัญญัติที่กำหนดให้บรรณาธิการต้องรับ ผิดเป็นตัวการร่วมกับผู้ประพันธ์โดยไม่ต้องปรากฏข้อเท็จจริงว่า  บรรณาธิการมีส่วนร่วมรู้เห็นหรือมีส่วนร่วมในการกระทำ ความผิดนั้นด้วยหรือไม่  ในทางกฎหมายเรียกบทบัญญัติ ลักษณะนี้ว่า  เป็นบทสันนิษฐานของกฎหมาย  และเป็นบทสันนิษฐานเด็ดขาด  กล่าว คือหากปรากฏว่าบทประพันธ์ที่โฆษณามีลักษณะเป็นการหมิ่นประมาทบุคคลอื่น  และศาลพิจารณาแล้วเห็นว่าผู้ประพันธ์ต้องรับผิดในบท ประพันธ์ดังกล่าว  บรรณาธิการของหนังสือพิมพ์ที่ โฆษณาบทประพันธ์ดังกล่าวก็ต้องร่วมรับผิดไปโดยปริยาย  โดย ไม่ต้องมีการพิสูจน์ว่าบรรณาธิการมีส่วนร่วมรู้เห็นกับการประพันธ์  หรือมีส่วนร่วมรู้เห็นกับการโฆษณาบทประพันธ์นั้นหรือไม่ 

         เมื่อพระราชบัญญัติจดแจ้งการพิมพ์  พ.ศ.  ๒๕๕๐  ไม่ได้บัญญัติให้ บรรณาธิการต้องรับผิดเป็นตัวการร่วมกับผู้ประพันธ์  บรรณาธิการ จึงไม่ต้องร่วมรับผิดกับผู้ประพันธ์  หากข้อเท็จจริง ไม่ปรากฏว่าบรรณาธิการมีส่วนร่วมในการประพันธ์บทประพันธ์หรือมีส่วนร่วมรู้ เห็นกับการโฆษณาบทประพันธ์ในหนังสือพิมพ์ที่ตนเป็นบรรณาธิการ  เพราะถือว่าบรรณาธิการไม่ได้มีส่วนร่วมในการกระทำความผิดด้วย  ดังที่ประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๒  บัญญัติ ว่า “บุคคลจักต้อง รับโทษทางอาญาต่อเมื่อได้กระทำการอันกฎหมายที่ใช้ในขณะกระทำนั้น  บัญญัติเป็นความผิดและกำหนดโทษไว้  และ โทษที่จะลงแก่ผู้กระทำความผิดนั้น  ต้องเป็นโทษที่ บัญญัติไว้ในกฎหมาย” 

       แต่หากข้อเท็จจริงปรากฏว่าบรรณาธิการมีส่วนร่วมในการ ประพันธ์บทประพันธ์หรือมีส่วนร่วมรู้เห็นในการโฆษณาบทประพันธ์ที่เป็นการ หมิ่นประมาทบุคคลอื่นในหนังสือพิมพ์ที่ตนเป็นบรรณาธิการ  บรณ ณาธิการย่อมต้องร่วมรับผิดกับผู้ประพันธ์ฐานเป็นตัวการร่วมกัน  เพราะถือได้ว่า  บรรณาธิการได้ กระทำการอันกฎหมายบัญญัติไว้เป็นความผิดและกำหนดโทษไว้

          ดังนั้น  บรรณาธิการต้องร่วม รับผิดกับผู้ประพันธ์หรือไม่  จึงไม่ได้อยู่ที่ ลักษณะของความผิดฐานผิดหมิ่นประมาท  แต่อยู่ที่ ลักษณะของการกระทำที่มีส่วนร่วมในการประพันธ์หรือมีส่วนร่วมในการโฆษณาใน หนังสือพิมพ์ที่ตนเป็นบรรณาธิการหรือไม่

         เมื่อพระราชบัญญัติจดแจ้งการพิมพ์ พ.ศ.  ๒๕๕๐  ไม่มีบทบัญญัติที่เป็นบท สันนิษฐานของกฎหมายให้ต้องร่วมรับผิดกับผู้ประพันธ์  ดัง ที่ได้บัญญัติไว้ในมาตรา  ๔๘ แห่งพระราชบัญญัติการพิมพ์ ๒๔๘๔  จึงเข้าลักษณะของ กฎหมายที่ใช้ในขณะกระทำผิดแตกต่างกับกฎหมายที่ใช้ในภายหลังกระทำความผิด  ซึ่งบทบัญญัติมาตรา ๓  แห่ง ประมวลกฎหมายอาญา  บัญญัติให้ใช้กฎหมายในส่วนที่เป็น คุณแก่ผู้กระทำความผิด

         คดีที่มีการฟ้องร้องบรรณาธิการให้ร่วมรับผิดกับผู้ ประพันธ์หรือร่วมรับผิดกับบุคคลอื่นในการโฆษณาบทประพันธ์  ใน ขณะที่พระราชบัญญัติการพิมพ์ ๒๔๘๔  ใช้บังคับ  จึงต้องพิจารณาว่าปรากฎข้อเท็จจริงจากทางนำสืบของพนักงาน อัยการหรือโจทก์ในคดีดังกล่าวหรือไม่ว่า  บรรณาธิการ ได้กระทำการใดที่มีลักษณะเป็นการร่วมกับผู้ประพันธ์ในการประพันธ์หรือโฆษณา บทประพันธ์ในหนังสือพิมพ์ที่ตนเป็นบรรณาธิการ

          หากในคดีดังกล่าว  ไม่ปรากฏ ข้อเท็จจริงว่าบรรณาธิการได้กระทำการใดที่มีลักษณะเป็นการร่วมกับผู้ ประพันธ์ในการประพันธ์หรือโฆษณาบทประพันธ์ในหนังสือพิมพ์ที่ตนเป็น บรรณาธิการ  ศาลย่อมต้องพิจารณาพิพากษายกฟ้อง บรรณาธิการ  เพราะถือว่าไม่มีบทสันนิษฐานของที่ บัญญัติให้บรรณาธิการต้องร่วมรับผิดกับผู้ประพันธ์

          อย่างไรก็ตามการที่ศาลจะหยิบยกประเด็นดังกล่าวขึ้น วินิจฉัยได้  บรรณาธิการที่ถูกฟ้องเป็นจำเลยต้องยื่น คำร้องเพื่อให้ศาลหยิบยกประเด็นดังกล่าวขึ้นวินิจฉัย  โดย อาจทำเป็นคำร้องขอให้ศาลวินิจฉัยชี้ขาดในปัญหาข้อกฎหมาย  โดย อาศัยบทบัญญัติตามประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาตรา  24  ซึ่งประมวล กฎหมายวิธีพิจารณาความอาญา มาตรา 15  บัญญัติให้นำมาใช้ได้เท่าที่พอจะใช้บังคับได้

 โอภาส  อาจารวงศ์

๒๘ กุมภาพันธ์ ๒๕๕๐