การคุ้มครองสิทธิของผู้บริโภคเกี่ยว กับการทำสัญญาที่ต้องมีหลักฐานเป็นหนังสือและสัญญาที่ต้องทำตามแบบทที่ กฎหมายกำหนดไว้

         การก่อนิติสัมพันธ์ระหว่างผู้บริโภคกับผู้ประกอบธุรกิจ กรณีที่ต้องทำนิติกรรมอย่างหนึ่งอย่างใดที่ต้องอยู่ในบังคับแห่งกฎหมาย เกี่ยวกับหลักฐานเป็นหนังสือ หรือการทำให้ถูกต้องตามแบบที่กฎหมายกำหนดไว้ มิฉะนั้นนิติกรรมนั้นย่อมฟ้องร้องบังคับคดีไม่ได้หรือตกเป็นโมฆะแล้วแต่กรณี หรือแม้นิติกรรมสัญญานั้นจะได้ทำเป็นหนังสืออย่างใดอย่างหนึ่งลงลายมือชื่อ ฝ่ายที่ต้องรับผิดเป็นสำคัญหรือทำถูกต้องตามแบบที่กฎหมายกำหนดแล้วก็ตาม แต่หากมีประเด็นพิพาทตามข้อสัญญานั้นขึ้นสู่การพิจารณาของศาล คู่ความก็อยู่ในบังคับตาม ป.วิ.พ. มาตรา 94 ที่จะนำสืบแก้ไขเปลี่ยนแปลงข้อความในเอกสารไม่ได้ ซึ่งข้อกฎหมายเช่นว่านี้ย่อมอยู่ในความรับรู้ของผู้ประกอบธุรกิจส่วนใหญ่ เป็นอย่างดี แต่ผู้บริโภคมีเพียงส่วนน้อยเท่านั้นที่จะมีความรู้ความเข้าใจในหลักเกณฑ์ ของข้อกฎหมายดังกล่าว ดังนั้นความได้เปรียบเสียเปรียบระหว่างผู้บริโภคกับผู้ประกอบธุรกิจจึงเกิด ขึ้นตั้งแต่มีการเริ่มต้นก่อนิติสัมพันธ์ทำสัญญาระหว่างกันแล้วไม่ใช่เพิ่ง เกิดขึ้นเมื่อมีคดีขึ้นสู่ศาล และข้อได้เปรียบเสียเปรียบเกี่ยวกับข้อตกลงในสัญญารวมทั้งผลบังคับของหลัก กฎหมายเกี่ยวกับการทำเอกสารนั้น ก็เป็นข้อผูกพันศาลและคู่ความทุกฝ่ายต้องปฏิบัติอย่างเคร่งครัด โดยที่ศาลไม่อาจผ่อนปรนหรือตีความเป็นอย่างอื่นไปได้อันเป็นปัญหาสำคัญที่ทำ ให้ศาลไม่อาจเยียวยาความเสียหายให้แก่ผู้บริโภคได้เท่าที่ควร

             แต่ ปัจจุบันนี้ข้อได้เปรียบเสียเปรียบดังกล่าวได้หมดไปแล้ว   เนื่อง จากปัจจุบันมีพระราชบัญญัติ วิธีพิจารณาคดีผู้บริโภค พ.ศ.2551 มาตรา 10 ได้บัญญัติขึ้นมา เพื่อยกเว้นหลักดังกล่าวแล้ว ดังนี้

            “มาตรา ๑๐ บทบัญญัติแห่งกฎหมายที่บังคับให้นิติกรรมใดต้องมีหลักฐานเป็นหนังสือลงลายมือ ชื่อฝ่ายที่ต้องรับผิดจึงจะฟ้องร้องบังคับคดีได้นั้น มิให้นำมาใช้บังคับแก่ผู้บริโภคในการฟ้องบังคับให้ผู้ประกอบธุรกิจชำระหนี้

            ในกรณีที่บทบัญญัติแห่งกฎหมายบังคับ ให้สัญญาที่ทำขึ้นระหว่างผู้บริโภคกับผู้

            ประกอบธุรกิจจะต้องทำตามแบบอย่างใด อย่างหนึ่ง ถึงแม้สัญญาดังกล่าวยังมิได้ทำให้ถูกต้องตามแบบนั้น แต่หากผู้บริโภคได้วางมัดจำหรือชำระหนี้บางส่วนแล้ว ให้ผู้บริโภคมีอำนาจฟ้องบังคับให้ผู้ประกอบธุรกิจจัดทำสัญญาให้เป็นไปตามแบบ ที่กฎหมายกำหนดหรือชำระหนี้เป็นการตอบแทนได้

           ในการ ดำเนินคดีตามวรรคหนึ่งและวรรคสองมิให้นำมาตรา ๙๔   แห่ง ประมวล

           กฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง มาใช้บังคับแก่ผู้บริโภคในการฟ้องคดีผู้บริโภคและการพิสูจน์ถึงนิติกรรมหรือ สัญญาที่ทำขึ้นระหว่างผู้บริโภคกับผู้ประกอบธุรกิจ “     

          ดังนั้นปัจจุบันนี้เมื่อผู้บริโภคฟ้องผู้ประกอบการให้ชำระหนี้ หรือรับผิดตามสัญญาที่กฎหมายบังคับให้ต้องมีหลักฐานเป็นหนังสือหรือต้องทำ ให้ถูกต้องตามแบบที่กฎหมายกำหนดไว้แม้ผู้บริโภคไม่ได้ทำหลักฐานเป็นหนังสือหรือไม่ได้ทำ ให้ถูกต้องตามแบบที่กฎหมายกำหนดไว้  แต่ได้วางมัดจำ หรือชำระหนี้แล้วบางส่วน แล้วแต่กรณี ผู้บริโภคย่อมสามารถฟ้องร้องบังคับให้ผู้ประกอบธุรกิจชำระหนี้หรือปฏิบัติ ตามสัญญาได้  ผู้ประกอบธุรกิจไม่อาจยก ปัญหาดังกล่าวขึ้นต่อสู้เพื่อให้ตนพ้นความรับผิดตามสัญญา ได้อีกต่อไป ตลอดจนหากมีข้อตกลงอย่างอื่นนอกเหนือจากที่ระบุไว้ในสัญญาผู้บริโภคก็นำสืบ แก้ไขเปลี่ยนแปลงได้ไม่ต้องห้ามตาม มาตรา 94 แห่งประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง อีกต่อไป

ข้อ สังเกต
            1.บท บัญญัติแห่งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ที่บัญญัติให้นิติกรรมสัญญาต้องมี หลักฐานเป็นหนังสือลงลายมือชื่อฝ่ายที่ต้องรับผิดเป็นสำคัญมิฉะนั้นจะฟ้อง ร้องบังคับคดีไม่ได้ เช่น สัญญาจะซื้อจะขายอสังหาริมทรัพย์  สัญญาเช่าอสังหาริมทรัพย์ สัญญากู้ยืมเงินตั้งแต่สองพันบาทขึ้นไป สัญญาค้ำประกัน
            2.บท บัญญัติแห่งประมวลกฎหมายแพ่งและพาณิชย์ที่บัญญัติให้นิติกรรมสัญญาต้องตามแบบที่กฎหมายกำหนดไว้ มิฉะนั้นตกเป็นโมฆะ เช่น สัญญาซื้อขายอสังหาริมทรัพย์ สัญญาเช่าซื้อ สัญญาจำนอง เป็นต้น

วิรศักดิ์ พลศรี

ทนาย ความ